04.07.2024

200. rocznica urodzin króla walca

Melodie Johanna Straussa (syna) sprawiały, że wiedeńczycy zapominali o swoich troskach.
Król Walca i najważniejszy „Schani” Wiednia obchodzi w 2025 r. swoje 200. urodziny.

Walc w kołysce
„Teraz ten łobuz, Johann, też chce pisać walce, chociaż nie ma o tym pojęcia!” – te słynne słowa wypowiedział Johann Strauss (ojciec). Kiedy mowa o walcu, zwykle myśli się o jego synu, Johannie, który urodził się 25 października 1825 roku jako najstarszy z sześciorga dzieci Johanna i Anny Strauss. Ojciec, światowej sławy kompozytor tańca i dyrygent, nie chciał, aby „Schani”, jak go nazywano (wiedeński odpowiednik imienia Johann), również został muzykiem. To on był przecież aktualnym Królem Walca! Próbował nawet uniemożliwić debiut syna 15 października 1844 roku w „Dommayers Casino” – bezskutecznie. „Teraz przechodzi nas prąd od czubka głowy po mały palec u nogi... pracuje tam na górze jak galwaniczna bateria”, pisał oczarowany krytyk o niecałym 19-letnim dyrygencie. „Rzadko zdarza się, że talent ojca dziedziczy syn, ale o synu Straußa można naprawdę powiedzieć: On jest urodzonym mistrzem walca!”

Strauss-mania i moda na walca
Po śmierci ojca w 1849 roku w wieku zaledwie 45 lat na szkarlatynę, Schani przejął batutę i wywołał „gorączkę walca” w całej Europie. W Rosji jego wizerunek można było znaleźć nawet na paczkach papierosów. „Nad pięknym modrym Dunajem” stał się hitem także w Ameryce. Był właściwie gwiazdą popu. Z skrzypcami w jednej ręce i smyczkiem w drugiej występował wraz z braćmi Eduardem i Josefem na najważniejszych scenach koncertowych świata, co wywołało prawdziwą histerię związaną ze Straussem. On, który notorycznie nie tańczył, napisał w ciągu swojego życia około 500 kompozycji tanecznych, 15 operetek i jeden balet. Nie wszystko, czego dotknął, zamieniało się w złoto jak jego pomnik w wiedeńskim Stadtpark. Jego jedyna opera „Ritter Pásmán” była porażką. Jego reakcja na chłodne recenzje: „Sram na wszystkich profesorów nauki o muzyce!”

Szczęśliwy jest ten, kto zapomina
„Chcę pocieszyć się muzyką”, pisał kiedyś do swojej młodzieńczej miłości, rosyjskiej arystokratki i amatorskiej kompozytorki Olgi Smirnitskiej. Swoją muzyką pocieszał nie tylko siebie, ale i swoich fanów. Najsłynniejszy walc „Nad pięknym modrym Dunajem” napisał w 1867 roku – w czasie, gdy monarchia habsburska była w upadku. Krwawa wojna z Prusami była przegrana. „Zemsta nietoperza” z 1874 roku była dla mieszkańców Wiednia, dotkniętych wielkim krachem na giełdzie i epidemią cholery, upragnionym pocieszeniem. Nic dziwnego, że w operetce śpiewa się: „Szczęśliwy jest ten, kto zapomina, czego nie da się zmienić!” Melodia „Walca cesarskiego” (1889) również zapewne wygładziły niejedną wiedeńską zmarszczkę zmartwienia po samobójstwie księcia Rudolfa i jego kochanki Mary Vetsera.

Za każdym sukcesem Pana Straussa stoi zaradna Pani Strauss
Schani był często opisywany jako człowiek o trudnym charakterze, który nie zawsze sprawiedliwie traktował swoich braci i polegał na opiekuńczych kobietach, które także pełniły rolę jego menedżerek: jego matka rozwiodła się z niewiernym ojcem i właściwie prowadziła rodzinne „biuro koncertowe”. Pierwsza żona Johanna, Jetty, była jego doradcą artystycznym, organizatorką, kopistką nut i prywatną sekretarką. Druga żona, Lili, nie była z „macierzyńskiego” typu – małżeństwo trwało tylko cztery lata. Ale trzecia żona, Adele, przejęła całkowicie życie swojego męża. Po jego śmierci była zaradną zarządczynią spadku. Johann zmarł 3 czerwca 1899 roku na zapalenie płuc w wieku 73 lat w jej ramionach. Spoczywa w honorowym grobie miasta Wiednia na Centralnym Cmentarzu przy Simmeringer Hauptstraße. W doborowym towarzystwie: obok Brahmsa, Schuberta i Beethovena.

Fakty o Johannie Straussie (synu)

Urodzony: 25 października 1825 roku przy Rofranogasse 76 (dzisiejsza Lerchenfelder Straße 15 w 7. dzielnicy Wiednia)
Zmarł: 3 czerwca 1899 roku przy Igelgasse 4 (dzisiejsza Johann-Strauß-Gasse 4-6 w 4. dzielnicy Wiednia)
Znany również jako: „Król Walca”, „Król Wiedeńskiej Operetki”, „Johann Strauss II”
Pseudonimy: Jean, Schani (wiedeński odpowiednik imienia Johann)
Dziedzictwo: Około 500 kompozycji tanecznych, 15 operetek, jeden balet i jedna opera
Najważniejsze dzieło: Jego walc „An der schönen blauen Donau”, lepiej znany jako „ Nad pięknym modrym Dunajem”, uważany za „nieoficjalny hymn narodowy Austrii"